Pojęcie ekskomuniki jest używane w dziedzinie religii, aby wymienić działanie wykluczające jednostkę z korzystania z sakramentów i komunii wierzących . Pojęcie wywodzi się z łacińskiego terminu excommunicāre .

Wykluczenie osoby jest wykluczone ze wspólnoty wiernych, czasowo lub na stałe. Charakterystyka ekskomuniki może być różna: w niektórych przypadkach ekskomunikowana osoba zostaje wykluczona z grupy i nie może uczestniczyć w ceremoniach.

Zgodnie z katechizmem katolickim, ekskomunika oznacza zastosowanie najbardziej surowej kary kościelnej . Kto jest ekskomunikowany, nie może wykonywać niektórych czynności kościelnych ani przyjmować sakramentów .

Ekskomunika stanowi złamanie więzi łączącej podmiot z Bogiem poprzez Kościół. Ekskomunikowana osoba nie może dłużej uczestniczyć w komunii, chociaż niekoniecznie pozostaje poza Kościołem.

Istnieją różne mechanizmy ekskomuniki dla wiernych. W niektórych przypadkach ekskomunika odbywa się poprzez formalny proces, który generuje obowiązek po nałożeniu sankcji . Istnieje również automatyczna ekskomunika, która ma miejsce w przypadku bardzo poważnej wady (takiej jak herezja lub apostazja).

Słowo herezja nazywa się teorią lub wiarą, która wywołuje kontrowersje, zwykle w dziedzinie religii, w celu stawienia czoła dogmatowi, to znaczy wszystkiego, co w tym kontekście jest uważane za prawdziwe i niezaprzeczalne. Etymologia tego terminu prowadzi nas do greki, gdzie rozumiano ją jako "grupę wierzących o zdecydowanej opinii o doktrynie". Krótko mówiąc, herezja jest rozbieżną opinią, której władze zazwyczaj nie tolerują, i wtedy konflikt może doprowadzić do ekskomuniki.

Termin herezja jest często mylona z apostazją, chociaż ta ostatnia definiowana jest jako wyrzeczenie, zaprzeczenie lub odrzucenie wiary, także w dziedzinie religii. Należy zauważyć, że ma on inne znaczenie, takie jak: zaniechanie lub odstąpienie od zamówienia w sposób nieuregulowany; akt duchownego, który z pewną częstotliwością zrezygnował ze swego warunku, tym samym nie wypełniając swoich obowiązków; porzucenie doktryny na rzecz nowej.

Ważne jest, aby pamiętać, że ekskomunikowany zakonnik nie może wykonywać funkcji ani wykonywać urzędów kościelnych. Nie może też udzielać ani przyjmować sakramentów.

O rozgrzeszenie ekskomuniki może zdecydować upoważniony ksiądz, biskup lub papież . Jednak w obliczu niebezpieczeństwa śmierci wszyscy kapłani są upoważnieni do zwolnienia z ekskomuniki.

W ramach Kościoła chrześcijańskiego ekskomunikowanie wierzącego oznacza uniemożliwienie mu uczestniczenia w Eucharystii, czyli od momentu Mszy, w której kapłan rozdaje sakrament Ciała i Krwi Jezusa przez błogosławione wino i chleb. Inne imiona, dzięki którym znana jest Eucharystia, to Wieczerza Pańska, Wieczerza, Najświętszy Sakrament, Frakcja Chleba i Święte Tajemnice .

Zakaz uczestnictwa w Eucharystii, kiedy ekskomunikuje się osobę religijną, jest bardzo starą miarą, ponieważ rozpoczął się w 306 r. W Radzie Elviry, która ponownie wprowadziła w życie wymóg pewnych przekleństw zwanych anatema dla potępiać tych, którzy szanują doktryny sprzeciwiające się ortodoksji. Rada ta zwana jest także Ilíberis i była to pierwsza celebracja w Betyce (zwana także Hispania ), jednej z rzymskich prowincji położonych na Półwyspie Iberyjskim. Szacuje się, że miasto, w którym miało miejsce, czyli Ilíberis, znajdowało się w niewielkiej odległości od obecnej Granady, a nawet w jej obrębie.